ސަހާބީން ހިޖުރަކުރަން ފެށުމުން ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްވެސް ހިޖުރަކޮށްފާނެކަމުގެ ބިރުހީވިއެވެ. އެހެންވެ އެކަމާ މަޝްވަރާކުރަން ޤުރައިޝުންގެ ބޮޑުން ދާރުލްނަދުވާއަށް އެއްވެއްޖެއެވެ.
وَإِذۡ يَمۡكُرُ بِكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِيُثۡبِتُوكَ أَوۡ يَقۡتُلُوكَ أَوۡ يُخۡرِجُوكَۚ وَيَمۡكُرُونَ وَيَمۡكُرُ ٱللَّهُۖ وَٱللَّهُ خَيۡرُ ٱلۡمَٰكِرِينَ الأَنفَال : ٣٠
“ ކާފިރުވިމީހުން، ކަލޭގެފާނު ހައްޔަރުކުރުމަށް، ނުވަތަ އަވަހާރަކޮށްލުމަށް، ނުވަތަ ކަލޭގެފާނު ރަށުން ބޭރުކޮށްލުމަށް ރޭވިހިނދު ހަނދުމަ ކުރައްވާށެވެ! އެއުރެން މަކަރުވެރި ނުބައި ރޭވުންތައް ރާވަތެވެ. އަދި ﷲ (އެއުރެންގެ ރޭވުންތައް، ބާޠިލުކުރައްވައި، އެއުރެންނަށް ކެހި ލިބޭނެގޮތަށް) ތަދުބީރު ކުރައްވަތެވެ. ﷲއީ މަކަރުވެރިންނަށްވުރެ، ތަދުބީރުކުރެއްވުން މޮޅު ރަސްކަލާނގެއެވެ. “
އަބުލްބަޚްތަރީ ލަފާ ދިނީ النبي ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އަވަހާރަވަންދެން ތަނެއްގައި ހައްޔަރުކޮށްފައި ބެހެއްޓުމަށެވެ. މި ލަފާ އެރުވުމާއެކު ނަޖުދު ކަލޭގެ އެ ލަފާ ގޯސް ކަމުގައި ބުންޏެވެ. އެގޮތަށް ހައްޔަރުކޮށްފިނަމަ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ގެ އަސްޙާބުން އައިސް މައްކާގެ މުޝްރިކުން ބަލިކޮށް އެކަލޭގެފާނުގެ ކަސްތޮޅު ހަލާކުކޮށްލައި އެކަލޭގެފާނު ސަލާމަތްކޮށްފާނޭ ކަމުގައި ބުންޏެވެ.
ދުރު ރަށަކަށް އަރުވާލުމުގެ ލަފާވެސް ދެވުނެވެ.
ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޤަތުލުކޮށްލުމުގެ ލަފާދިނީ އަބޫޖަހުލެވެ. ނަޖުދު ކަލޭގެ، މި ލަފައަށް ތާއީދުކުރިއެވެ.
އެއްދުވަހަކު މެންދުރުގެ ހޫނުގަދަ ވަގުތުގައި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އިސްތަށިފުޅު ނިވާކުރައްވައިގެން ހުންނަވާ އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ ގެކޮޅަށް ވަޑައިގަތެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ގެ މޫނުފުޅުން ފެންނަން ހުރީ އަބުއި ކުލަވަރެކެވެ. ޚުތޫރަތްތެރިކަމުގެ ކުލަވަރެކެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.{فَإِنِّي قَدْ أُذِنَ لِي فِي الخُرُوجِ}
{ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންކަލޭގެފާނު ހިޖުރަކުރެއްވުމުގެ ހުއްދަ ލިބިވަޑައިގެންފިއެވެ.} އަބޫބަކުރުގެފާނު ދެންނެވިއެވެ. އޭ اللهُގެ ރަސޫލާއެވެ. އަޅުގަނޑަށް އަރިހުގައި ދެވިދާނެތޯއެވެ؟
ރަސޫލާ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. {އާދޭހެވެ.}
ހަތަރު މަސް ވަންދެން ވަކި ބާވަތެއްގެ ހުއި ކާންދެއްވައި ފަލަ ކުރައްވާފައިވާ ދެ ޖަމަލަށް އިޝާރާތްކުރައްވާ އަބޫބަކުރުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.“ކަލޭގެފާނު މިތަނުން އެއް ސަވާރީ ޚިޔާރުކުރައްވާށެވެ.“ ރަސޫލާ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
”ތިމަންކަލޭގެފާނު އަގު އަދާކުރާގޮތަށްނަމަ، އެންމެ ރަނގަޅެވެ.
ދެން ޢާއިޝަތުގެފާނާއި އަސްމާގެފާނު އެ ދެބޭކަލުންގެ ދަތުރަށް ބޭނުންވާނެ ދަބަސްތައް ތައްޔާރުކޮށްދެއްވިއެވެ.

ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅެއްގެ ގޮތުން ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ގެ ދާންމަތިކޮޅުގައި ޢަލީގެފާނު އަވަހާރަފުޅުލެއްޕެވިއެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ގަނޑުވަރުކޮޅުން ނުކުމެވަޑައިގެންނެވިއިރު ޤުރައިޝުންގެ ތެރެއިން ހޮވާލެވުނު ޒުވާނުންތައް އެ ގަނޑުވަރުކޮޅު ކައިރީގައި ފޯރިއަށް ތިއްބެވެ. ﷲ ތަޢާލާ، އެބައިމީހުންގެ ލޯތަކުގައި ފަރުދާއެއް ލެއްވެވިއެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ގެކޮޅުން ނުކުމެވަޑައިގަންނަވަމުން މުޝްރިކުންގެ ބޯތަކަށް ވެލި އެޅުއްވިއެވެ. ރައްކާތެރިކަމާއެކު ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ގަނޑުވަރުކޮޅުން ނުކުމެވަޑައިގެން އަބޫބަކުރުގެފާނާއި ބައްދަލުކުރެއްވެވިއެވެ.
وَجَعَلۡنَا مِنۢ بَيۡنِ أَيۡدِيهِمۡ سَدّا وَمِنۡ خَلۡفِهِمۡ سَدّا فَأَغۡشَيۡنَٰهُمۡ فَهُمۡ لَا يُبۡصِرُونَ يس : ٩
“ އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންގެ ކުރިމަތިން ހުރަހަކާއި، އެއުރެންގެ ފުރަގަހުން ހުރަހެއް ލެއްވީމެވެ. އަދި ތިމަންރަސްކަލާނގެ އެއުރެންގެ ލޯތަކުގައި ފަރުދާއެއް ލެއްވީމެވެ. ދެން އެއުރެންނަކަށް ނުފެންނާނެތެވެ. “
އަމިއްލަފުޅު ވަޒަނާއި ގެދޮރާއި، އެކަލޭގެފާނުގެ ޙަޔާތުގެ ހުރިހާ ހަނދާންތަކެއް އެބިމަކާއި ގުޅިފައިވާ މައްކާ ދޫކުރެއްވި ވަގުތު ހިތްޕުޅަށް ލިބިވަޑައިގަންނަވާނޭ ހިތާމައާއި ހިތްދަތިކަން ތަސައްވަރުކޮށްލައްވާށެވެ.
ނަމަވެސް އެހިނދު އެކަލޭގެފާނުގެ އެންމެ ގާތް ރަޙްމަތްތެރިޔާ އެކަލޭގެފާނާއި ކުރިމަތިވި އެންމެ ހިތްދަތި ވަގުތުކޮޅު އެކުގައި ހުންނެވިއެވެ. ތިންވަނަ ފަރާތަކަށް މާތް الله އެދެބޭކަލުންނާއި އެކު ވޮޑިގެންވިއެވެ. މައްކާ އާއި މެދު އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
و الله إنك لخير أرض الله و أحب أرض الله إلى الله و لولا أني أخرجت منك ما خرجت
މާނައީ: ”މާތްﷲ ގަންދެއްވައި ވިދާޅުވަމެވެ. ތިބާއަކީ ބިންތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ހެޔޮ ބިމެވެ. އަދި މާތް ﷲ ގެ ޙަޟްރަތުގައި އެންމެ ލޮބުވެތި ބިމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ތިބާގެ އަހުލުވެރީން ތިމަންކަލޭގެފާނު ތިރަށުން ބޭރުނުކުރިނަމަ، ތިމަންކަލޭގެފާނު ތިރަށް ދޫކުރައްވާ ވަޑައިނުގެންނެވީމުހެވެ.“

ޘައުރު ފަރުބަދައިގެ ހޮހޮޅައަށް އަބޫބަކުރުގެފާނު ވަދެވަޑައިގެން ހަރުފައެއް ނުވަތަ ނުރައްކާތެރި ސޫތްޕެއް އުޅޭތޯ ބެއްލެވިއެވެ. އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ އިޒާރުން ބައެއް ވީދާލައްވައި އަރިމަތީގައި ހޮރުތައް ބައްދަވާލެއްވިއެވެ. ތިރީގައި އިން ދެ ހޮރު އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ ދެ ފައިންޕުޅުން ބައްދަވާލެއްވިއެވެ. ދެން އަބޫބަކުރުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ”ވަދެވަޑައިގަންނަވާށެވެ.“

ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ވަދެވަޑައިގެން އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ އުނގުފުޅުގައި ބޯއަޅުއްވައިގެން އަވަހާރަފުޅު ލެއްޕެވިއެވެ.

އަބޫބަކުރުގެފާނު ފައިންޕުޅު އަޅުއްވައިގެން ހުންނެވި ހޮރެއްގެ ތެރޭގައި އޮތް ސޫތްޕެއް އެކަލޭގެފާނުގެ ފައިންޕުޅަށް ކަށިޖެހިއެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައަށް ހޭފުޅުލެއްވިދާނެތީ އިންތިހާއަށް ތަދުފުޅު އިޙްސާސް ކުރެއްވޭ ޙާލު، ހިރިވެސް ނުލައްވާ ކެތްތެރިކަމާއެކު ހުންނެވިއެވެ. އަބޫބަކުރުގެފާނަށް ތަދުފުޅުން ކީރިތިކުރެއްވެން ފައްޓަވައިފިއެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަގެ މޫނުފުޅުމައްޗަށް ކަރުނަތިކި ޖަހަންފެށިތާ އިރުކޮޅެއްނުވަނީސް ހޭފުޅުލެވިއްޖެއެވެ.

ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ސުވާލުކުރެއްވިއެވެ. ”އަބޫބަކުރުގެފާނޭވެ. ކަލޭގެފާނަށް ކަމެއްވީތޯއެވެ.“ދެން އަބޫބަކުރުގެފާނު ކަންތައް ހިނގައިދިޔަގޮތް ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމައަށް އޮޅުންފިލުވައިދެއްވިއެވެ. ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ ފައިންޕުޅަށް ކުޅުފޮދެއް ޖެއްސެވިއެވެ. އެހިނދު ތަދުފުޅު ފިލައިގެން ގޮސް، އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ ފައިންޕުޅަށް ޝިފާލިބުނެވެ.

ޘައުރު ފަރުބަދައިގައި ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްއާއި އަބޫބަކުރުގެފާނު ތިއްބެވި މުއްދަތުގައި އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ ދަރިކަލުން ޢަބްދުﷲ  ގެފާނު އެދެބޭކަލުންނާއިއެކު ރޭގަނޑު އަވަހާރަފުޅުލައްޕަވައި އުޅުއްވިއެވެ.  ޢަބްދުﷲ ބިން އަބީބަކުރަކީ ވިސްނުންފުޅުތޫނު، ޖެހިލުންކުޑަ، ހަރުދަނާ ޒުވާން ބޭކަލެކެވެ. ފަތިސްވުމުގެ ކުރިން އެކަލޭގެފާނު މައްކާއަށް ވަޑައިގަންނަވައެވެ. އަދި މައްކާގެ މީސްތަކުންނާ ހެނދުނު ހެނދުނާ އެކަލޭގެފާނު ބައްދަލުވެ އުޅުއްވައެވެ. އެ ދެބޭކަލުން ގެއްލިގެން ހޯދުމަށް މުޝްރިކުންކުރާ މަސައްކަތުގެ ޚަބަރުދަބަރު އެއްކުރައްވައެވެ. ދެން ރޭވެ އަނދިރިވުމުން ޘައުރު ފަރުބަދަޔަށް ވަޑައިގެން ޚަބަރުތައް ދެއްވައެވެ.

އަބޫބަކުރުގެފާނު މިނިވަންކުރެއްވި ބޭކަލެއްކަމުގައިވާ ޢާމިރު ބުނު ފުހައިރާ އެ ދެބޭކަލުންނަށް ކިރުފޮދު އެރުވުމަށް ކިރު އެރިފައިވާ ބަކައްޓެއް ގޮވައިގެން ވަޑައިގެން އުޅުއްވިއެވެ.

ޤުދައިދު ވާދީގައި ދަތުރުކުރަމުންދިޔަ ދެ ޖަމަލުގެ ޤާފިލާ

ދެ ޖަމަލުގެ ޤާފިލާއެއް ޤުދައިދު ވާދީގައި ވަރަށް ބާރަށް ދަތުރުކުރަމުންދިޔައެވެ. މި ޤާފިލާ އެކުލެވިގެންވަނީ ހަތަރު މީހުންގެ މައްޗަށެވެ.[1] އޭގެތެރެއިން އެކަކަކީ ތުނބުޅީގައި ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ނުރަ ޖަހާފައިހުރި ދެބައި ޢުމުރުގެ ބޭކަލެކެވެ. ވަރަށް ބޮޑު ނުރައްކަލަކުން ފިލަން ދުވާ މީހެއް ފަދައިން އެބޭކަލަކު ކުރިއަށާއި ފަހަތަށް އިރުއިރުކޮޅާ ބަލަމުންދެއެވެ. އެބޭކަލަކީ އަބޫބަކުރުގެފާނެވެ. މި ޤާފިލާގެ ލީޑަރަކީ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އެވެ.

މި ޤާފިލާގައި އެ ދެބޭކަލުންގެ އިތުރުން ދެން ތިއްބެވީ ޢާމިރު ބިން ފުހައިރާ އާއި ޢަބްދުﷲ ބިން އުރައިޤިޠެވެ. އެ ބޭކަލުން ޤުދައިދު ވާދީގައި ދަތުރުކުރަމުން ދިޔައިރު ބަނޫމުދްލިޖުގެ ޒަޢީމް ސުރާޤާ ބިން މާލިކު ހުންނެވީ އެކަލޭގެފާނުގެ ގެކޮޅުގައި އެ ވަންހައިގެ ބަޔަކާއެކު މަޝްވަރާއެއްގައެވެ. އެ ދުވަސްވަރު ޤުދައިދު ވާދީގައި އޮތީ  ބަނޫ މުދްލިޖު ވަންހައިގެ ވެރިކަމެކެވެ.  އެހެން ތިއްބަވަނިކޮށް މީހަކު އައިސްފައި ގޮވާލިއެވެ. ”އޭ ސުރާޤާއެވެ. އަހަރެންނަށް ހީވަނީ އައްސޭރިން މުހައްމަދާއި އޭނާގެ އެކުވެރިޔާ ދަތުރުކޮށްފައި އެބަދާހެންނެވެ. އަހަރެން މިއައީ އައްސޭރިފަށުންނެވެ. އަހަރެންނަށް އެ ދެމީހުން ފެނުނެވެ.“

ސުރާޤާއަށް އެއީ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްއާއި އަބޫބަކުރުގެފާނުކަން ކަށަވަރުވިއެވެ. އެކަމަކު އެކުވެރިން އެ ދެބޭކަލުންގެ ފަހަތުން ގޮސް އެ ދެބޭކަލުންގެ ޚަބަރުދީ ޤުރައިޝުން ކަނޑައަޅާފައިވާ އިނާމު ހޯދާފާނެތީ މަވްޟޫޢު ބަދަލުކޮށްލިއެވެ. ސުރާޤާ ވިދާޅުވިއެވެ. ”ތިއީ އެ ދެބޭކަލުންނެއް ނޫނެވެ. ތި ވާނީ އެހެން ވިޔަފާރި ޤާފިލާއެއްގެ ބައެއް ކަމަށެވެ.“ ސުރާޤާގެ އެކުވެރިން އޭނާގެ ބަސް ޤަބޫލުކޮށް އެ ދެބޭކަލުން ހޯދަން ދިޔުމުގެ ވިސްނުން ދޫކޮށްލިއެވެ.

އެދުވަސްވަރު މައްކާއާއި މައްކާގެ ވަށައިގެންވާ އަވަށްތަކުގެ މީހުން އެންމެ ގަދަޔަށް ދައްކަމުންދިޔައީ ޤުރައިޝުން ކަނޑައަޅާފައިވާ އިނާމުގެ ވާހަކައެވެ. މި އިނާމުގެ ދަހިވެތިކަމުގައި ވަރަށް ފޯރިޔާއެކު ގިނަ ބަޔަކު އެ ދެބޭކަލުން ހޯދުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަމުންދިޔައެވެ.

ސުރާޤާގެ ހިތުގައި އޭނާގެ ނަސީބު ވަޒަންކޮށްލުމުގެ ޝައުގުވެރިކަން ހިނގައިގެންފިއެވެ. ވަގުތުން އޭނާގެ ޖާރިޔާއަށް އޭނާގެ އަސް ތައްޔާރުކޮށް އެ އަސް އެވެނި މިވެނި ތަނަކަށް ގެންދިޔުމަށް އަމުރުކުރިއެވެ. އަދި މިކަމުގެ ވާހަކަ އެކަކު ކައިރީގައި ނުބުނާށޭ ވިދާޅުވިއެވެ. އޭނާގެ ދުނިދަނޑި ހިފައިގެން އަހަށް ސަވާރުވެ ފުލް ސްޕީޑްގައި ނައްޓާލިއެވެ.

ވަރަށް ބާރަށް އަސް ދުއްވާފައި ދަނިކޮށް ކުއްލިއަކަށް އަސް ވެއްޓިއްޖެއެވެ. އޭނަ ދުނި ދަނޑިއަކުން ރަމަލުޖެހިއެވެ. އެކަން ކުރަންވީތޯ ނުކުރަންވީތޯ ބެލުމަށެވެ. ތިންފަހަރުވެސް އައީ އެކަން ނުކުރުމަށެވެ. އެހެންނަމަވެސް އޭނާ ކުރިޔަށް ދިޔުމަށް ނިންމިއެވެ.

ސުރާޤާގެ އަސް ޘައުރު ފަރުބަދައިގެ ހޮހޮޅައާއި ކައިރި ވަމުންދިޔައެވެ. އަބޫބަކުރުގެފާނު ބިރުފުޅުން ކީރިތި ކުރައްވަނީއެވެ. ކީރިތި ކުރައްވަނީ ކީއްވެތޯ ސުވާލުކުރެއްވިއެވެ. އަބޫބަކުރުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.“ އަޅުގަނޑު ކަންބޮޑުވަނީ ކަލޭގެފާނުގެ ސަލާމަތާއިމެދުގައެވެ.“

ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ”ހިތާމަފުޅު ނުކުރައްވާށެވެ. މާތްﷲ ވޮޑިގެންވަނީ އަހަރެމެންނާއި އެކުގައެވެ.“ ދެން ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ދުޢާކުރެއްވިއެވެ.

ހިޖުރައިގެ ދަތުރުގައި ހޭދަވީ އަށް ދުވަހެވެ.

[1] ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް، އަބޫބަކުރުގެފާނު، ޢާމިރު ބުން ފުހައިރާ، عبد الله بن أريقط