ބައެއް މީހުން ދަޢުވާ ކުރާ ގޮތުގައި، ﷲ ތަޢާލާ ވޮޑިގެންވާ ތަނާ ބެހޭގޮތުން ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ބަހަކީ: ﷲ ތަޢާލާ ވޮޑިގެންވަނީ އުޑުގައެވެ. އެހެނަސް މިއީ ރަނގަޅު ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އަދި ކުށް ހީއެކެވެ.
ރަނގަޅު ގޮތަކީ އަދި ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ޢަޤީދާއަކީ: ﷲ ތަޢާލާ ވޮޑިގެންވަނީ ހަތް އުޑުގެ މަތީގައިވާ ޢަރުޝީގެ މަތީގައި އިސްތިވާވެ ވޮޑިގެންނެވެ. މިކަން ޞަރީޙަކޮށް ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ހަތް އާޔަތެއްގައި އައިސްފައިވެއެވެ. އަދި ޞައްޙަ ސުންނަތުގައި ވާރިދުވެގެންވެއެވެ. އަދި ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިން މިކަމަށް އިޖުމާޢުވެވަޑައިގެންފައިވެއެވެ.
އެ ގޮތުން ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ދަލީލުތަކަށް ބަލާލާއިރު:
ފުރަތަމައީ: الأَعْرَاف ސޫރަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ﴾ [سورة الأعراف ٥٤]
މާނައީ: “ހަމަކަށަވަރުން ތިޔަބައިމީހުންގެ ރައްބަކީ ހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އުޑުތަކާއި ބިން ޚަލްޤުކުރެއްވި ﷲއެވެ. އެއަށްފަހު އެއިލާހު ޢަރުޝީގެ މައްޗަށް އިސްތަވާވެވޮޑިގަތެވެ.”
ދެވަނައީ: يُونُس ސޫރަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ﴾ [سورة يونس ٣]
މާނައީ: “ހަމަކަށަވަރުން ތިޔަބައިމީހުންގެ ރައްބަކީ ހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އުޑުތަކާއި ބިން ޚަލްޤުކުރެއްވި ﷲއެވެ. އެއަށްފަހު އެއިލާހު ޢަރުޝީގެ މައްޗަށް އިސްތަވާވެވޮޑިގަތެވެ.”
ތިންވަނައީ: الرَّعْد ސޫރަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ۖ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ﴾ [سورة الرعد ٢]
މާނައީ: “ﷲއީ، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ފެންނަ ތަނބުތަކަކާ ނުލައި، އުޑުތައް އުފުއްލެވި އިލާހެވެ. ދެން ޢަރުޝީގެ މައްޗަށް އެއިލާހު އިސްތަވާވެވޮޑިގަތެވެ.”
ހަތަރުވަނައީ: طه ސޫރަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿الرَّحْمَٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَىٰ﴾ [سورة طه ٥]
މާނައީ: “ރަޙުމާނުވަންތަ އިލާހު، ޢަރުޝީގެ މައްޗަށް އިސްތަވާވެވޮޑިގަތެވެ.”
ފަސްވަނައީ: الْفُرْقَان ސޫރަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ﴾ [سورو الفرقان ٥٩]
މާނައީ: “އެއިލާހީ އުޑުތަކާއި ބިމާއި އެދެމެދުގައި ވާހާ އެއްޗެއް، ހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ޚަލްޤުކުރެއްވި އިލާހެވެ. ދެން ޢަރުޝީގެ މައްޗަށް އެއިލާހު އިސްތަވާވެވޮޑިގަތެވެ.”
ހަވަނައީ: السَّجْدَة ސޫރަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ﴾ [سورة السجدة ٤]
މާނައީ:” اللَّه އީ، އުޑުތަކާއި ބިމާއި އެދެމެދުގައި ވާހާ ތަކެތި ހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ޚަލްޤުކުރެއްވި އިލާހެވެ. ދެން ޢަރުޝީގެ މައްޗަށް އެއިލާހު އިސްތަވާވެވޮޑިގަތެވެ.”
ހަތްވަނައީ: الْحَدِيد ސޫރަތުގައި ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَىٰ عَلَى الْعَرْشِ﴾ [سورة الحديد ٤]
މާނައީ: “އެއިލާހީ އުޑުތަކާއި ބިން ހަ ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ޚަލްޤުކުރެއްވި އިލާހެވެ. ދެން އެއިލާހު ޢަރުޝީގެ މައްޗަށް އިސްތަވާވެވޮޑިގަތެވެ.”
މި އާޔަތްތަކުގައި މިވާ ‘އިސްތަވާވެވޮޑިގަތުން’ މި ލަފްޒުގެ ޢަރަބި މާނަ ބަޔާންކުރެއްވުމަށްޓަކައި ޢިލްމުވެރިން މައިގަނޑު 4 މާނައެއް ޛިކުރުކުރައްވާފައިވެއެވެ. އެ މާނަތައް އިބްނުލް ޤައްޔިމު رحمه الله އެކަލޭގެފާނުގެ ނޫނިއްޔާގައިވެސް ޛިކުރުކުރެއްވިއެވެ. އެއީ: علا، ارتفع، صعد، استقر އެވެ. [3]
ޢަރަބި ބަހުގައި اسْتَوَى ގެ މާނައަކީ: މަތިވެރިވެވޮޑިގެންނެވުމާއި، (އަމިއްލަ ޛާތުފުޅު) އުފުއްލަވާ ވޮޑިގެންނެވުމާއި އަރާވޮޑިގެންނެވުމާ އަދި އިސްތިޤްރާރުވެވޮޑިގެންނެވުން ކަމުގައެވެ.
އަދި އިމާމު މާލިކު رحمه الله އަރިހުގައި މީހަކު އައިސް ސުވާލު ދެންނެވިއެވެ.
﴿الرَّحْمَٰنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَىٰ﴾ [سورة طه ٥]
މާނައީ: “ރަޙުމާނުވަންތަ އިލާހު، ޢަރުޝީގެ މައްޗަށް އިސްތަވާވެވޮޑިގަތެވެ.”
އިސްތިވާވެވޮޑިގެންވަނީ ކޮންފަދައަކުން ހެއްޔެވެ؟
އޭނާ އެކުރި ސުވާލާމެދު މާލިކުގެފާނު ހިތްހަމަ ޖެހިވަޑައިނުގަތުމުގެ ސަބަބުން އެކަލޭގެފާނުގެ ގައިން ދާ އޮހޮރެއްޖެއުމަށް ދާންދެން، އެއްވެސް އެއްޗެއް ވިދާޅުނުވެ އެކަލޭގެފާނު ހަނުހުންނެވިއެވެ. އަދި އެއަށްފަހުގައި ވިދާޅުވިއެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ އިސްތިވާވެ ވޮޑިގެންވާކަން އެއީ އެނގިގެންވާ ކަމެކެވެ.
އަދި އެއިލާހު އިސްތިވާވެ ވޮޑިގެންވާ ކައިފިޔަތު (އިސްތިވާވެ ވޮޑިގެންވަނީ ކޮން ގޮތަކަށްކަން) އެއީ ސިކުނޑިއަކަށް ވިސްނޭނެކަމެއް ނޫނެވެ.
އަދި އެކަމާމެދު ސުވާލުކުރުމަކީ ބިދުޢައެކެވެ.
އެއިލާހު އިސްތިވާވެ ވޮޑިގެންވާކަމާ މެދު އީމާންވުމަކީ ވާޖިބެކެވެ.
ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ހީފުޅުވަނީ ތިޔައީ މަގުފުރެދިފައިވާ މީހެއް ހެންނެވެ.
އޭނާ މިތަނުން ނެރޭށެވެ.
އެހިނދު އެމީހާ މާލިކުގެފާނަށް ގޮވާލިއެވެ. އޭ އަބޫ ޢަބްދުﷲ އެވެ! ﷲ ގަންދެއްވާ ބުނަމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އަހަރެން ބަޞަރާގެ އަހުލުވެރިންނާއި، ކޫފާގެ އަހުލުވެރިންނާއި، ޢިރާޤުގެ އަހުލުވެރިންނާ މިކަމާއި ބެހޭގޮތުން ސުވާލުކުރީމެވެ. އަދި އެކަމަށް ކަލޭގެފާނަށް ތަޢުފީޤު ލިބިވަޑައިގެންފައިވާ ގޮތަށް އެހެންމީހުންނަށް ތައުފީޤު ލިބިގެންވާތަނެއް އަހަރެން ނުދެކެމެވެ.”[4]
މިކަމުގައި ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢަޤީދާ މިވަނީ އެކަލޭގެފާނު ވަރަށް ސާފުކޮށް ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައެވެ. އެހެންކަމުން ﷲ ތަޢާލާ ވޮޑިގެންވުމަށް އެއްވެސް ފަރާތެއް، ތަނެއް ނުވެއޭ ބުނުމަކީ ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢަޤީދާ އާ ޚިލާފު ކަމެކެވެ. މިކަން އަންނަނިވި ޙަދީޘާއި އާޔަތްތަކުންވެސް އިތުރަށް ސާފުވެގެން ދާނެއެވެ. إن شاء الله.
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހަށް އަޅު އަންހެން ކުއްޖެއް ގެނެވުމުން އެކަލޭގެފާނު އެ ކުއްޖާއަށް ބައެއް ސުވާލުކުރެއްވިއެވެ. އެގޮތުން އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
“ﷲ ކޮބާ ހެއްޔެވެ؟
އެކުއްޖާ ޖަވާބުގައި ބުންޏެވެ. އުޑުތަކުގެ މަތީގައެވެ.
ދެން ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ.
ތިމަންކަލޭގެފާނު މިއީ ކޮން ބޭކަލެއް ހެއްޔެވެ؟
އެކުއްޖާ ޖަވާބުގައި ބުންޏެވެ. ތިޔައީ ﷲ ގެ ރަސޫލާއެވެ.
އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. އޭނާ މިނިވަންކުރާށެވެ. އެއީ މުއުމިނެކެވެ.” [صحيح مسلم 33 – (537)]
މި ޞައްޙަ ޙަދީޘްގައި ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم އެވަނީ އެކުއްޖާގެ ޖަވާބަށް އިޤުރާރުވެވަޑައިގެން، އެކުއްޖާއަކީ މުއުމިނެއްކަމުގައި ހެކިވެވަޑައިގެންފައެވެ. އަދި ﷲ ތަޢާލާ ވޮޑިގެންވަނީ އުޑުތަކުގެ މަތީގައިކަމަށް އިޤުރާރުވެވަޑައިގެންފައެވެ. ދެން އެއަށްފަހުގައި މިކަމުގައި މުއުމިނެއްގެ ހިތުގައި ޝައްކެތް ވާނެ ހެއްޔެވެ.
އަދިވެސް ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
أَأَمِنتُم مَّن فِي السَّمَاءِ أَن يَخْسِفَ بِكُمُ الْأَرْضَ فَإِذَا هِيَ تَمُورُ ﴿١٦﴾ أَمْ أَمِنتُم مَّن فِي السَّمَاءِ أَن يُرْسِلَ عَلَيْكُمْ حَاصِبًا ۖ فَسَتَعْلَمُونَ كَيْفَ نَذِيرِ ﴿١٧﴾ [سورة الملك]
މާނައީ: ” އުޑުތަކުގެ މަތީގައި ވޮޑިގެންވާ އިލާހު، ތިޔަބައިމީހުންނާއިގެން ބިންގަނޑު ގަންބަވައިގެންފާނެ ކަމާމެދު (ބިރެއް ނެތި) އަމާންކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ތިބީ ހެއްޔެވެ؟ ފަހެ، އެހާރުން ބިންގަނޑު ތެޅިފޮޅިގަންނާނެއެވެ. (16) ނުވަތަ އުޑުތަކުގެ މަތީގައި ވޮޑިގެންވާ އިލާހު، ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ހިލައިގެ ވާރޭ ފޮނުއްވައިފާނޭކަމާމެދު (ބިރެއްނެތި) އަމާންކަމުގައި ތިޔަބައިމީހުން ތިބީ ހެއްޔެވެ؟ ފަހެ، ތިމަން އިލާހުގެ އިންޛާރުކުރެއްވުންވަނީ، ކޮންފަދައަކުންކަން ނިކަންހުރެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެނގޭނެއެވެ. (17)”
އިސްވެ ދިޔަ ޙަދީޘާއި އާޔަތްތަކުގައި: فِي السَّمَاءِ މާނަ ކުރުމުގައި ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިން ޞައްޙަ ދެ މާނައެއް ކުރައްވައެވެ. [5]
ފުރަތަމަ މާނަ: މަތީގައި ވޮޑިގެންވާ އިލާހު
ދެވަނަ މާނަ: އުޑުތަކުގެ މަތީގައި ވޮޑިގެންވާ އިލާހު
– މަތީގައި ވޮޑިގެންވާ އިލާހު
މި މާނަކުރައްވާ ޢިލްމުވެރިން فِي ގެ މާނަކުރައްވާފައި އެވަނީ ޢަރަބި ބަހުގައި ޢާންމުކޮށް ކުރާ މާނައިގައެވެ. އަދި السَّمَاء ގެ މާނަ ކުރައްވަނީ العُلُوّ ގެ މާނައިގައެވެ. މިކަމުގެ ދަލީލަކީ:
﴿أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَسَالَتْ أَوْدِيَةٌ بِقَدَرِهَا﴾ [سورة الرعد ١٧]
މާނައީ: “އެއިލާހު މަތިން ފެން ބާވައިލެއްވިއެވެ. ދެން ވާދީތަކުގައި ފެންބޮޑުވެ، އެއަށް ކަނޑައެޅިގެންވާ މިންވަރުގެ މަތިން އޮހޮރިގެން ދިޔައެވެ.”
އަޞްލު ޙަޤީޤަތުގައި ވާރޭ ވެހެނީ އުޑުގައިވާ ވިލާތަކުންނެވެ. އުޑަކުން ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން މިތަނުގައި السَّمَاء ގެ މާނަ އައިސްފައި މިވަނީ العُلُوّ (މަތީ) ގެ މާނައިގައެވެ. އެބަހީ: ވާރޭ ވެހެނީ މަތިންނެވެ.
– އުޑުތަކުގެ މަތީގައި ވޮޑިގެންވާ އިލާހު
މި މާނަކުރައްވާ ޢިލްމުވެރިން فِي (އެއްޗެއްގެ ތެރޭގައި)ގެ މާނައިގައި ވިދާޅުވަނީ މި ނައްޞުތަކުގައި އޭގެ މާނައަކީ عَلَى (އެއްޗެއްގެ މަތީގައި)ގެ މާނަކަމަށެވެ. އަދި السَّمَاء ގެ މާނައަކީ އުޑުގެ މާނައިގައެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގައިވެސް މި މާނައިގައި فِي ވާރިދުވެގެން އައިސްފައިވެއެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿وَلَأُصَلِّبَنَّكُمْ فِي جُذُوعِ النَّخْلِ﴾ [طه ٧١]
މާނައީ: “އަދި ކަދުރުރުކުގެ ގަސްގަނޑުގެ މަތީގައި ހަމަކަށަވަރުން، ކަލޭމެން ޞަލީބަށް އަރުވާހުށީމެވެ.”
މިތަނުގައި އައިސްފައި މިވަނީ ‘ގަސްގަނޑުގެ ތެރޭގައި’ މި މާނައިގައެއް ނޫނެވެ. فِي ގެ ޢާންމު މާނައަކީ އެއީއެވެ. އެހެނަސް މި ނައްޞުގައި އައިސްފައި އެވަނީ ތަފާތު މާނައެއްގައެވެ.
އެހެންކަމުން ﷲ ތަޢާލާ ވަނީ އުޑުތަކުގެ ތެރޭގައޭ ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިން ބުނާކަމަށް ކުރާ ދަޢުވާއަކީ ބާޠިލު ދޮގު ބުހުތާނު ދަޢުވާއެކެވެ.
ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ އަރިހުގައި ﷲ ތަޢާލާ ވޮޑިގެންވަނީ ހަތް އުޑުގެ މަތީގައިވާ އަރުޝީގެ މަތީގައެވެ. އަދި މިކަމުގެ މައްޗަށް އެބޭކަލުންވަނީ އިޖުމާޢުވެވަޑައިގެންފައެވެ. މިކަމުގެ މައްޗަށް އިޖުމާޢު ނަޤުލުކުރެއްވި ބައެއް ބޭކަލުންގެ ބަސްފުޅުތައް ގެނެސްދޭނަމެވެ.
އަލްއަޢުޒާޢީ [އަވަހާރަވީ 157 ހ] رحمه الله
“ތިމަންބޭކަލުންނާއި ތާބިޢީ ބޭކަލުންވެސް އޭރު ވަރަށް ގިނައެވެ. މި ހުރިހާ ބޭކަލުންގެވެސް ބަހަކީ ﷲ ތަޢާލާ ވޮޑިގެންވަނީ ޢަރުޝީގެ މަތީގައެވެ. އަދި ސުންނަތުގައި ވާރިދުވެފައިވާ އެއިލާހުގެ ސިފަފުޅުތަކަށް ތިމަންބޭކަލުން އީމާންވަމެވެ.” [6]
ޤުތައިބާ ބުން ސަޢީދު [އަވަހާރަވީ 240 ހ] رحمه الله
“އަހްލުއް ސުންނަތު ވަލް ޖަމާޢާއާއި މުސްލިމުންގެ އިމާމުންގެ ބަސްފުޅަކީ: އަހަރެމެންގެ ރައްބު ވޮޑިގެންވަނީ ހަތް އުޑުގެ މަތީގައިވާ ޢަރުޝީގެ މަތީގައެވެ.” [7]
ޒަކަރިއްޔާ އައްސާޖީ [އަވަހާރަވީ 307 ހ] رحمه الله
“ތިމަން ބޭކަލުންނާ ބައްދަލުވި ޙަދީޘްގެ އަހުލުވެރިންގެ ބަސްފުޅަކީ ﷲ ތަޢާލާވަނީ އުޑުތަކުގެ މަތީގައިވާ ޢަރުޝީގެ މަތީގައެވެ. އަދި އެއިލާހު އިރާދަކުރެއްވި ގޮތަކަށް އަޅުތަކުންނާ ކުއްތަންވެވޮޑިގެންވެއެވެ.”[8]
އިބްނު ބައްޠާ [އަވަހާރަވީ 387 ހ] رحمه الله
“ޞަޙާބީބޭކަލުންނާއި ތާބިޢީ ބޭކަލުންނާއި މުއުމިނުންގެ ހުރިހާ ޢިލްމުވެރިން އިޖުމާޢުވެވަޑައިގަންނަވާފައިވާ ގޮތުގައި ހަމަކަށަވަރުން ﷲ تبارك وتعالى ވަނީ އުޑުތަކުގެ މަތީގައިވާ ޢަރުޝީގެ މަތީގައި އަޅުތަކުންނާއި ވަކިންނެވެ. އަދި އެއިލާހުގެ ޢިލްމުފުޅު ހުރިހާތަނެއް ވަށާލައެވެ. އެކަމަށް އިންކާރުކުރާނީ ނުވަތަ ދެކޮޅު ހަދާނީ ޙުލޫލީ މަޛްހަބުގެ އަހުލުވެރިންނެވެ. (އެބަހީ: ﷲ ހުރިހާ އެއްޗެއްގެ ތެރޭގައި ވާ ކަމަށް ބުނާ މީހުންނެވެ. މިއީ ބާޠިލު ބުނުމެކެވެ.) އެއީ އެބައެއްގެ ހިތް ޙައްޤު މަގުން އެއްކިބާ ވެފައިވާ ބައެކެވެ. އަދި ޝައިޠާނާ އެވަނީ އެބައިމީހުން މަގު ފުރައްދާފައެވެ. އެބައިމީހުން އެވަނީ ދީނުން ބޭރުވެފައެވެ. އެފަދަ މީހުންގެ ބަހަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ ޛާތުފުޅު ހުރިހާ ތަނެއްގައި ވެއެވެ.” [9]
އަބޫ ޢުމަރު އައްޠަލަމަންކީ [އަވަހާރަވީ 429 ހ] رحمه الله
“ހަމަކަށަވަރުން އުޑުތަކުގެ މަތީގައި ﷲ ތަޢާލާގެ ޛާތުފުޅު އެއިލާހު އިރާދަކުރެއްވި ގޮތަކަށް އިސްތަވާވޮޑިގެންވާކަމަށް ސުންނަތް ޖަމާޢަތުގެ އަހުލުވެރިންވަނީ އިޖުމާޢުވެވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ.” [10]
